Vervangingsleer
De vervangingsleer, ook vervangingstheorie of vervangingstheologie genoemd (Eng. replacement theologie, supercessionism), is een leer omtrent de plaats van Israël in het heilsplan van God. Volgens deze leer heeft Israël als Gods uitverkoren volk afgedaan, omdat het volk de Messias, Jezus Christus, heeft verworpen en het heil, door de apostelen en andere discipelen verkondigd, heeft afgewezen. God heeft zijn handen van dit volk afgetrokken. De gemeente van Jezus Christus is in de plaats van Israël gekomen. De gemeente, gevormd uit joden en heidenen, is nu Gods volk, het kanaal waardoor Gods heil tot de wereld en de Joden komt. Voor het volk Israël bestaat geen bijzonder heilsplan meer, noch voor het land der belofte. De Joden kunnen geen aanspraak meer maken op de Oudtestamentische beloften die eens aan het volk werden geschonken.
Het woord ‘vervangingsleer’ wordt gebruikt door hen die deze leer op grond van de Schrift afwijzen.
De vervangingsleer is in de kerkgeschiedenis opgekomen nadat Jeruzalem verwoest, Israël verstrooid onder de heidenen en het christendom in het Romeinse rijk gevestigd en bevoorrecht was. Het scheen dat Israël voorgoed had afgedaan en het rijk van Christus gekomen was. Volgens de invloedrijke theoloog Augustinus (354-430) is de Gemeente in de plaats van Israël gekomen.